ΤΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑ ΠΟΥ ΖΗΣΑΜΕ
"Φάσμα χαμένο του τόπου μου κι εγώ"
Μ. Αναγνωστάκης
Η παρουσίαση του Ανθολόγιου του Γιώργου Ιατρού με τίτλο:
"ΜΕΣΟΓΕΙΑ Το χαμένο περιβόλι της Αττικής"
Εκδόσεις ΑΩ, 2015
από τον αρχιτέκτονα Χρήστο Παπαχρήστου
σε εκδήλωση στην Παλλήνη τον Μάρτιο του 2017
Μεσόγεια, το χαμένο περιβόλι της Αττικής
Το θέμα:
Χρήστες και δράστες των Μεσογείωνκαλησπέρα.
Λοιπόν. Μεσόγεια λέει. Περιβόλι λέει. Χαμένο λέει, της Αττικής.
Εισαγωγή:
Το ποιος, το τι , το πού, το πότε, το έχουμε μ’ αυτό το πόνημα, του Γιώργου… Ειδικός σ’ αυτά δεν είμαι. Έλαχε να ζήσω όμως αρκετά από τούτα και πιο πολύ με βασάνισε το γιατί. Αυτά τα παθήματά μας θα προσπαθήσω να αραδιάσω και συμπαθάτε με για το θράσος….
Διαγένεση:
Ήλιε, γοργοπαιχνιδομάτη μου, φρογό λαγωνικό μου,
την άγρη που αγαπώ ξετόπωσε και πάρ’ την του κυνήγου
κι ό,τι τηράς στη γης μαντάτευε κι ό,τι γρικάς μολόγα **
Η Μεσογείτισα τοπομάνα διάβαινε την πάσα ημέρα όπως τ’ όχε συνήθεια και σε τούτα τα μέρη της Αττικής. Απ΄τα ξημερώματα ίσαμε το σούρουπο η γης άρπαζε με φούρια τις θωπές του γοργοπαιχνιδομάτη ήλιου, ζευγάρωνε αθέατη, μυστικά ζύμωνε σπόρια και υλικά, ξεπέταγε τα γεννήματα, ανάτρεφε τα ζωντανά και ανάμεσώ τους τις φάρες των ανθρώπων, τα σόγια, τις φαμίλιες, παππούδες, γονιούς, νιους, νιες και κούτσικα. Όλα τούτα φτιάχνανε το κουμάντο για το έχει τους, με ζόρια είναι αλήθεια και φορές λίγες με λάσκο, ας είναι. Είδαμε προκοπές και χαλάσματα, έτσι για νάχει διάφορο ρε αδερφέ, αυτή η ρημάδα η ζωή υποφερτή να γίνει …
Οι κοινωνίες μας και οι τραγουδάρηδες:
Ξεχύθηκαν (ότε είπεν και εγεννήθηκεν η θάλασσα)*** φάρες και φάρες ότι (τα θεμέλιά τους στα βουνά )*, μα τα περβόλια τους στο κάμπο, άντε και σε καμιά πλαγιά. Εδώ θρονιαστήκαμε οι κατά καιρούς Μεσογίτες, στο φως το Αττικό, στο βολικό ανάγλυφο, το κλίμα μας έκανε τα χατίρια και η ιστορία μας έκανε συνεταιράκια. Τιμή μας και καμάρι μας….
40.000 χρόνια δηλώνουμε παρόν, λέει η Όλγα η Κακαβογιάννη, μια ζωή ψάχτρα και ξεκοκαλίστρα αυτή και το ταίρι ο αείμνηστος Βαγγέλης, ξέχωναν, ξαναζωντάνευαν τα άδηλα και τα κρύφια της γνώσης και της σοφίας.
Φώναζαν μέσα τους παλαιολιθικοί κυνηγιάρηδες, πετροτρίφτες Τέμικες Πελασγοί, Μινωϊτες, Μυκηναίοι, Αχαιοί, Ίωνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Φράγκοι, Πελασγό -Ιλλυριοί, Αρβανίτες, Τούρκοι, Έλληνες και Ελληνάρες αρχαίοι και νεώτεροι Ηρόδοτοι, Θουκυδίδηδες, Παυσανίες, Ρος, Σταματάκηδες, Θεοχάρηδες και άλλοι. Ανακατεύοντας μαγιές και ζυμώματα, μα κατά νου, το προζυμολόγο γεμάτο, τι οι λεβεντονιοί της γνώσης, αυτό το διασίδι της ανάγκης πηγαινοφέρνουν εσαεί.
Μαζί τους κι’ άλλοι μαστόροι καλφάδες και παραγιοί κάνουν την ανάγκη φιλότιμο.
κι εγώ θα τα περνώ στου σπλάχνου μου το μυστικό αργαστήρι,
κι αγάλια, με το παίξε γέλασε και το βαθύ κανάκι,
πέτρες, νερό, φωτιά και χώματα θα γίνουν όλα πνέμα·**
Σε τούτο το στέριωμα λοιπόν μύστες πολλοί, ας θυμηθούμε μερικούς.
Χρήστος Στρατοκόπος, η Μαρία Μιχαήλ –Δέδε, ο Γιώργος Χατζησωτηρίου, ο Γιώργος Σταματίου, ο Κώστας Δάβαρης, ο Λευτέρης Βεκρής , η Αγγελική Τσεβά, ο Σεραφείμ Κόλλιας, ο Γιάννης Πρόφης, ο Χρήστος Πέτρου, ο Πέτρος Αγγέλου –Φιλίππου, ο Κώστας Σωτηρίου, ο Νίκος Παπαγιαννάκος, ο Θύμιος Πανουργιάς, ο Νίκος Τούντας, ο Ευάγγελος Μαυρουδής, ο Γιάννης Οικονόμου, ο Βασίλης Ρεντούμης, και πολλοί - πολλοί άλλοι, δεν μας αφήνει η περίσταση να αναφερθούμε, βάλτε κατά νου γνωστούς δράστες και τον εαυτό σας ίσως αυτής της υπόθεσης ….
Ήταν τότε που και στα Μεσογείτικα αρβανιτοχώρια όλο και ξεστράτιζαν, τα νιάτα, άνοιγαν σαν τους παππούδες τα ρουμάνια της γνώσης και του πολιτισμού. Ξεφύτρωναν επιστήμονες, σύλλογοι πολιτιστικοί, παμεσογείτικες εκδηλώσεις με συμμετοχή και των δήμων πλέον των Μεσογείων.
Συνέδρια με μπόλικο λαογραφικό, αρχαιολογικό, επιστημονικό υλικό και ανακοινώσεις.
Είχαν αρχίσει οι αναμπελώσεις και από κοντά κατατμήσεις (πωλούνται οικόπεδα αγροτεμάχια με δόσεις), φούντωσε το αυθαίρετο, κλείσαν ρέματα, κάηκαν δάση και τα μισά Μεσογείτικα κειμήλια, αργαλειοί, υφαντά, στολές, κεντήματα, χαλκώματα, τζιβαερικά μπιλιούνια και συνειδήσεις τιγκάρισαν τα αντικάδικα …… ντροπή μας και ρεζίλι μας.
Καρφώνουν στην καρδιά του θεοδιάβατου κάμπου μας το Αεροδρόμιο. Ελ Βενιζέλος λέει.
Ξεσηκωμός. Ταρακουνήθηκαν και ατάραχοι, φωνάξαμε, χτυπηθήκαμε, ματώσαμε, αγώνες, δίκες, τραβήγματα, προδοσίες. Οι νιοι των Μεσογείων μια γροθιά, νοιώθουν βαρύ το χρέος, ψάχνουν τι σώζεται από το παρελθόν, κοντραστάρουν το παρόν, ψυχανεμίζονται το γίγνεσθαι, αναζητούν την γόνιμη εναλλακτική του αύριο. Άκουσον άκουσον, συνέδριο με πολύμηνες επεξεργασμένες θέσεις, με ανθρωποκεντρικό αναπτυξιακό περιεχόμενο, με οικολογικές ανησυχίες (Χωροταξία και Περιβάλλον στα Μεσόγεια το 79), οι όροι Χωροταξία και Περιβάλλον τότε ήσαν ακατανόητοι στους Μεσογίτες, ούτε υπουργείο χωροταξίας περιβάλλοντος υπήρχε.
Μας φορτώνονται μεγάλες παρεμβάσεις που θα αλλάξουν το χαρακτήρα και το τοπίο της περιοχής, ο συρφετός των παραλιακών οικισμών, το κτίσιμο της καμένης Πεντέλης, τα βιομηχανικά μορφώματα, το αεροδρόμιο, οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις, και η εφαρμογή της χωροταξίας της αρπαχτής, θα κουρελιάσουν το Μεσογείτικο τοπίο, ξεπατώνεται ο πρωτοελλαδικός οικισμός στο Ζάγανι, λεηλατείται το μετόχι Βουρβά, παραδοσιακά οικιστικά σύνολα υποστατικά πατητήρια καμαρόσπιτα μακρινάρια πυργάκια χαγιάτια ντερλαυλή καστόρες, παίρνουν δρόμο, θα μείνουν μάρτυρες της Ιστορικής διαδρομής τα λιθάρια και τα λιθοσώματα και, ανάμεσα απ’ τα χαλάσματα, τα ξωκλήσια και τις σκιές τους, ο μόχθος τα μεράκια και τα καμώματα του Μεσογείτη.
Ο ανθολόγος και οι συν αυτώ μπροστά στην λαίλαπα:
Η "Χρυσή Τομή" στην πρώτη γραμμή, τα αδέλφια Ιατρού, ο Σταύρος και ο Γιώργος και αρκετοί άλλοι, ξημέρωνε βράδιαζε με το μυαλό τους καρφωμένο στα Μεσόγεια.
Νιώθαμε απειλές αφανισμού μας, παίρναν τη γη κάτω απ’ τα πόδια μας, ερχόταν η λαίλαπα. Τα στραπάτσα μας πείσμωναν, άλλαζε ο χαρακτήρας της παραγωγικής βάσης, το όποιο εποικοδόμημα του παρελθόντος σχεδόν ανέγγιχτο, ατακτοποίητο.
Οι αρχαιολόγοι, φωτιά στα μπατζάκια τους.
Ο αείμνηστος ο Βαγγέλης Κακαβογιάννης και το ταίρι του τριπλοβιάζονται. Δεν ξεριζώνεται μόνο το παρόν αλλά και το παρελθόν, γεννιέται η ανάγκη ίδρυσης της ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ.
Θα σωθεί ένα μεγάλο κομμάτι πνευματικής παραγωγής των Μεσογειτών. Μαζεύαμε, θηκιάζαμε το μπαρούτι μέσα μας, πεισμώσαμε.
Της εξουσίας το χαλασμένο το τσερβέλο σκάρωνε το ξεπούλημα μεθοδικά, με επιστήμες και με νόμους. Ρυθμιστικό λέει, ανάπτυξη λέει, να τους ποτίσουμε αφιόνια, και κανένα γλειφιτζούρι, με καρότα και μαστίγια, στα μουλωχτά, μπαμπέσικα.
Με τρόπο καρτοδάνεια κινητά ακίνητα golden boys λέει, πιο πολύ λαμογίζειν παρά επιχειρείν και βέβαια κατασχέτειν. Ανεργία φτωχοποίηση εξαθλίωση, οικονομικός, κοινωνικός, ιδεολογικός μαρασμός, βάλε μέσα και καμιά διαβούλευση έτσι για το θεαθήναι. Δοκιμάζεται το όποιο φιλότιμο μας, η ανθρωπιά μας, το καλοδέξιμο μας, η καλημέρα μας, αυγατισμένη η αλλοτρίωση.
Το χημικό χημικό μαζί με τις ψιλές μας έγιναν αυτοάνοσα …
Ότι ο λύκος μπήκε στη στάνη σκόρπισε τα πρόβατα, τα ξεμονάχιασε κι’ άρχισε το μακέλεμα.
Παγκοσμιοποίηση … Κατανάλωση …Ταχύτητα … και Αρπαχτή … όπου γης.
Αλάτια στις πληγές μας, και πέρα βρέχει …. Ο εργολάβοι βιάζονται ή τα γκουβέρνα …
Μια πραμάτεια πολύχρονη διαλεχτή και καλοσμίλευτη, σαν ξεχασμένη στις σκονισμένες ζάρες του τζιεριού του, όλο και θυμότανε ο Γιώργος κι’ άρχιζε την λάτρα, τα ξεσκονίσματα, τα ξεδιαλέγματα, του βάραγαν τα χαμένα περιστατικά, οι φράσεις, οι κουβέντες, οι τόποι.
Σπαρταράει μπρος στα μάτια του το φυσικό και το ανθρωπογενές, ένοιωθε το σφυγμό της κοινωνίας μας, έβραζε μέσα του θυμός αβάσταγος για τους κάθε λογής βιασμούς και ξεπατώματα, πιο πολύ του κόστιζαν τα στραπατσαρίσματα των αξιών, το ξερίζωμα βιωμάτων.
Νάτοι πάλι οι ξεσηκωμοί, οι αγώνες, τα ματώματα.
Νάτοι πάλι οι μπροστάρηδες κι ο Γιώργος πάντα μαζί.
Τα ιερά και όσια στα σκουπίδια, εκεί πάνω στο Οβριόκαστρο έπαψε να θωρεί πλαγιές και κάμπους, πήρε ο χρόνος να συρρικνώνεται, ο χώρος ο άπειρος μια σταλιά χωμένος στη χούφτα, γκουβέρνα και εξουσίες αφανισμένα. Απέραντη ξεπήδησε εντελέχειας δράση, ένοιωθε να υπερκαλύπτει το σύμπαν τούτη η μάζα η αντάρτισσα του Μεσογείτικου είναι. Ξεχείλιζε το δίκιο μας, σαν να ενώθηκε με το δίκιο των όπου γης κατατρεγμένων.
Μια Νίκη λεβεντονιά άρχισε να σαλεύει, έσκασε αρχαϊκό μειδίαμα, τους μισόκλεισε πονηρά και το μάτι. Σήκωσαν τα χέρια της κουνούσαν μαντήλια.
Τα καρακόλια της εξουσίας αποχωρούσαν….
Ο Καζαντζάκης θα γράψει … έργο μικρό και μεγάλο δεν υπάρχει, κι ένα χαλίκι ν’ αρμολοήσεις σ’ έναν ετοιμόρροπο τοίχο είναι σα να στεριώνεις τον κόσμο να μην πέσει. Είναι σα να στεριώνεις την ψυχή σου να μη χαθεί.**
Ο πνευματικός σκαφτιάς θα συνεχίζει το μεροδούλι. Στο σεντούκι θηκιασμένη πολύ ακόμη πραμάτεια, να ξεσκονίσει, να συντηρήσει, να καλοπλύνει. Θέλει καλοσιδερωμένη να την κουκουλωθούν, παλιοί και νιοι. Τούτη την πατατούκα.
Ότι το κρύο, η παγωνιά παραέσφιξε στις μέρες μας….
Ανθοκόμε περβολάρη Γιώργο σε ευγνωμονούμε. Να είσαι γερός, καλή συνέχεια …..
Όσο για μας, βοηθάει η παππουδική παραίνεση, που μας διέσωσε ο αείμνηστος Νίκος Τούντας: Να έχουμε υγεία, δύναμη για δουλειά και προκοπή, αλλά προπαντός να είμαστε μονιασμένοι … Αγάντα.
Ότι και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στους ώμους τους και μέσα τους η φλόγα καίει άσβεστη …
Αρνητές τούτης της άρνησης, δράστες της εξέλιξης, παλεύουμε όλα τούτα τα αντίθετα, γκαστρώνουμε τις μικροποσότητες να αυγατίσουν, να γίνουν μια άλλη ποιότητα, εραστές μιας άλλης δυνατής προσήλιας ζωής****, χαμογελάμε κατά μέσα, γιατί: Αυτό το χαμόγελο κι’ αυτόν τον ουρανό δεν μπορεί κανείς να μας τον πάρει*****….
……σας ευχαριστώ. .…………….
Μάρτης 2017. Χρήστος Παπαχρήστου.
Σημειώσεις:
* Ελύτης. Άξιον Εστί
** Καζαντζάκης. Οδύσσεια. Ο Φτωχούλης του Θεού
*** Ελύτης. Άξιον Εστί
**** Μαγιακόβσκι. Ξελασπώστε το Μέλλον
***** Ρίτσος. Καπνισμένο Τσουκάλι
Κείμενο: Παραχώρηση του ομιλητή κ. Χρήστου Παπαχρήστου
Φωτογραφίες: Γιώργου Βασιλακόπουλου